Καθώς ένα παιδί μεγαλώνει και μπαίνει στην περίοδο της εφηβείας, μεταξύ των άλλων ανησυχιών και αναζητήσεων που αρχίζει να έχει, είναι απολύτως λογικό να αρχίσει να έχει και ερωτήματα-απορίες γύρω από το σεξ. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι κάτι που πλέον διδάσκεται στα σχολεία και αυτό βοηθάει σημαντικά ώστε να μπουν οι κατάλληλες βάσεις, αλλά όταν πρόκειται για τόσο ευαίσθητα θέματα, μερικές διδακτικές ώρες δεν μπορούν σαφώς να καλύψουν όλα τα ερωτήματα. Σε αυτό ακριβώς το σημείο απαιτείται η συμβολή από το οικογενειακό περιβάλλον, δηλαδή από εμάς τους γονείς, οι οποίοι καλούμαστε να συμπληρώσουμε αυτό το κενό. Η συζήτηση μεταξύ γονέων και παιδιών γύρω από το σεξ ομολογουμένως δεν είναι καθόλου εύκολη, αφού και οι δύο πλευρές πιθανώς να αισθάνονται άβολα, όμως είναι μία πολύ σημαντική συζήτηση που είναι απαραίτητο να γίνει. Οι γονείς θα πρέπει να βρούμε τρόπους να προσεγγίσουμε τα παιδιά μας και να συζητήσουν μαζί τους θέματα αντισύλληψης, προστασίας από τα λεγόμενα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ) και γενικότερα θέματα και αρχές σεξουαλικής υγείας.
Ώρα να σπάσουμε τον πάγο
Καταρχήν, οι γονείς θα πρέπει να σκεφτούμε τρόπους να «σπάσουμε τον πάγο» και να βρούμε την κατάλληλη ευκαιρία-αφορμή για να πλησιάσουμε τα παιδιά μας και να ξεκινήσουμε μία τέτοια συζήτηση. Θα πρέπει όμως να έχουμε επιλέξει και τις μεθόδους εκείνες που θα μας βοηθήσουν να προσεγγίσουμε τα παιδιά μας, ώστε από την μία να μην τα τρομάξουμε – δηλαδή να μην τα αποθαρρύνουμε από το να συζητάνε αυτά τα θέματα μαζί μας – και από την άλλη να τους παρέχουμε τις απαραίτητες πληροφορίες.
Οι ευκαιρίες που δίνονται για να ξεκινήσουμε μια τέτοια συζήτηση είναι πλέον πολλές, καθώς το σεξ είναι κάτι που το συναντάμε συχνά σαν εικόνα στην καθημερινότητά μας: στις τηλεοπτικές εκπομπές, στις διαφημίσεις, στα μουσικά videoclips, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στο διαδίκτυο γενικότερα, στα περιοδικά κλπ. Είναι πολύ σημαντικό όταν γίνει μια τέτοια συζήτηση, όσο άβολη και αν είναι, να υπάρχει ειλικρίνεια από την μεριά του γονέα. Δεν είναι κακό να παραδεχθούμε πως και εμείς μπορεί να αισθανόμαστε «περίεργα» με αυτή τη συζήτηση ή ότι πιθανόν να υπάρχουν ερωτήσεις και απορίες στις οποίες δεν γνωρίζουμε τις απαντήσεις, τις οποίες θα φροντίσουμε να μάθουμε και να του εξηγήσουμε σύντομα. Το ιδανικό θα ήταν να προσπαθήσουμε να μπούμε στη θέση του παιδιού μας και να σκεφτούμε τι θα ήθελε να ακούσει, αποφεύγοντας τον παραδοσιακό-δογματικό τρόπο ενημέρωσης για το σεξ. Αν η συζήτηση μετατραπεί σε κήρυγμα, είναι πιθανό να φοβίσουμε ή να απομακρύνουμε το παιδί.
Εστιάζουμε στα θετικά
Είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να αποφύγουμε να δώσουμε έμφαση μόνο στα αρνητικά στοιχεία του σεξ (δηλαδή στους κινδύνους, στα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, στις ανεπιθύμητες κυήσεις κλπ.). Αντίθετα θα πρέπει να προσπαθήσουμε να πετύχουμε μία συζήτηση-διάλογο χρησιμοποιώντας ακόμα και παραδείγματα από την προσωπική μας ζωή (πως π.χ. νιώθαμε εμείς στην ηλικία των παιδιών μας ή τι απορίες είχαμε), χιούμορ, εικόνες και να εστιάζουμε στα θετικά των ανθρώπινων σχέσεων, δηλαδή στην αγάπη και στον έρωτα, στα συναισθήματα που μοιραζόμαστε με τον/την σύντροφό μας και την μοναδικότητα του να εμπιστεύομαι κάποιον και να μοιράζομαι στιγμές με κάποιον που αγαπώ. Η συζήτηση γύρω από το σεξ είναι μία συζήτηση που αργά ή γρήγορα θα γίνει και οι γονείς θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι για κάτι τέτοιο. Διότι αν η συζήτηση ξεκινήσει από τα παιδιά και δεν είμαστε προετοιμασμένοι, είναι πιθανό να αντιδράσουμε νευρικά, με αμηχανία στην καλύτερη περίπτωση, ή με επίπληξη και θυμό στις ερωτήσεις των παιδιών. Έτσι αφενός μπορεί να τα απομακρύνουμε-τρομάξουμε και αφετέρου να τους μεταφέρουμε λάθος μηνύματα.
Ενημέρωση για την αντισύλληψη
Ιδιαίτερα για τα κορίτσια είναι σημαντικό να γίνει μία πιο στοχευμένη συζήτηση για το θέμα της αντισύλληψης, εφόσον το βάρος της αντισύλληψης διαχρονικά πέφτει κυρίως στην γυναίκα. Είναι σημαντικό τα κορίτσια να καταλάβουν ότι οι συνέπειες της μη χρήσης αντισύλληψης επιβαρύνουν κυρίως τη γυναίκα (όπως μπορεί να συμβεί π.χ. με μία ανεπιθύμητη κύηση), όπως και ότι οι συνέπειες της μη χρήσης προφυλακτικού και μεθόδων προστασίας από τα ΣΜΝ, επίσης επιβαρύνουν κυρίως τη γυναίκα. Η λοίμωξη από ένα σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα για παράδειγμα, όπως η λοίμωξη από χλαμύδια μπορεί να οδηγήσουν σε πυελικές φλεγμονές και υπογονιμότητα για τις γυναίκες, ενώ η λοίμωξη από τον ιό των ανθρώπινων κονδυλωμάτων (ιός HPV) , μπορεί να οδηγήσει σε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Αν οι γονείς δεν αισθανόμαστε άνετα να συζητήσουμε αυτά τα θέματα με τα παιδιά μας ή αισθανόμαστε ότι δεν έχουμε τις κατάλληλες γνώσεις για να τους τα εξηγήσουμε επαρκώς, τότε μπορούν να κανονίσουν, κυρίως οι μητέρες, μία συνάντηση με τον γυναικολόγο τους, όπου όλοι μαζί μπορούν να συζητήσουν με λεπτομέρειες αυτά τα θέματα, στον κατάλληλο χώρο, με τις κατάλληλες συνθήκες, χωρίς να τρομάξουν τα παιδιά.
Η ενημέρωση δεν είναι παρότρυνση
Η συζήτηση γύρω από το σεξ με τα παιδιά είναι μία συζήτηση δύσκολη αλλά απαραίτητη, που πρέπει κάποια στιγμή να γίνει ώστε τα παιδιά να λάβουν κατάλληλη ενημέρωση και προκειμένου να γίνει αυτή η συζήτηση σωστά θα πρέπει και οι γονείς να είμαστε κατάλληλα ενημερωμένοι αλλά και έτοιμοι τόσο ψυχολογικά για να κάνουμε μία τέτοια συζήτηση, όσο και για τον τρόπο που θα τα προσεγγίσουμε. Μιλώντας για θέματα γύρω από το σεξ με τα παιδιά, για το τι είναι το σεξ, τις μεθόδους αντισύλληψης, την προστασία από τους κινδύνους των σεξουαλικών επαφών (ανεπιθύμητη κύηση και σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα) δεν τα παροτρύνουμε να ξεκινήσουν τη σεξουαλική τους ζωή νωρίς. Αντίθετα, μελέτες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που έχουν επαρκή ενημέρωση που προέρχεται και από το οικογενειακό τους περιβάλλον, ξεκινούν τη σεξουαλική δραστηριότητα πιο αργά από τα άλλα παιδιά που δεν είναι καλά ενημερωμένα και έχουν μειωμένη πιθανότητα «επιπλοκών» (ανεπιθύμητη κύηση και λοίμωξη από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα – ΣΜΝ).
| Παναγιώτη Αντσακλή M.D, Ph.D |
| Επίκουρο Καθηγητή Γυναικολογίας ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Αλεξάνδρα |